Soms hebben kleine veranderingen in een complex systeem enorme gevolgen, terwijl grote veranderingen dan weer amper invloed hebben. Oorzaak en gevolg verhouden zich hier dus niet evenredig. Dit heet niet-lineair gedrag. We komen dit verschijnsel in het dagelijks leven voortdurend tegen, zelfs binnen relatief simpele systemen. Een licht duwtje tegen een lichtknop klikt het licht misschien nog niet aan, maar een iets harder duwtje schakelt het helemaal van uit naar aan.

Zie ook omslagpunt voor de aarde. Het verschijnsel kantel- of omslagpunt, ook wel niet-lineaire verandering genoemd, komt aan de orde in de ‘Inleiding bij 4eco’ (aflevering 4), in de inleiding bij Complexiteit ‘Biofysische grenzen: tomeloze complexiteit’ (aflevering 5-7), en uitgebreid bij ‘De werking van systemen’ (aflevering 20-22). In psychologische zin (de psychologie van de identiteit) komen we het tegen in het artikel ‘Dit is niet de toekomst die we besteld hebben’ (aflevering 22-24). In de vorm van de ‘exploitatie van hernieuwbare eindige fondsen’ worden niet-lineaire effecten behandeld in aflevering 11 van het artikel ‘De werking van systemen’ in de rubriek Complexiteit. Zie ook aflevering 1 van het artikel ‘Het Seneca-model’ in de rubriek Complexiteit. Zie ook niet-lineaire wereld, verrassende systemen, het vlindereffect, identiteit, catastrofologie, ontwrichting, autokatalyse en panarchie.

Een voorbeeld van een niet-lineaire verandering vindt u bij emergentie in de economie. Zie verder einde van de wereld bij Horvat en klimaatontwrichting in drie standen.