‘Kroniek van een aangekondigde zelfmoord’ is een serie van vijf artikelen over het klimaat in de rubriek Ontwrichting, met ervoor een Inleiding en ertussen het Intermezzo ‘Klimaat tussen complot en covid’, alles geschreven door Jan van Arkel.

In het eerste artikel komen de verschillende elementen aan de orde van wat je de weermachinerie zou kunnen noemen. Daar zien we klimaatontwrichting als natuurkunde, waarbij berekeningen worden gemaakt met de betrokken energie.

In het tweede artikel is er sprake van een systeembenadering. Dan spelen de elementen die we in de rubriek Complexiteit hebben leren kennen een rol, zoals terugkoppelingen, niet-lineaire verandering en omslagpunten. Je kunt de klimaatontwrichting dan zien als een vicieuze cirkel van opwarming en afsmelten, met uitwaaierende effecten op zee en land.

Is de conclusie bij de natuurkundige benadering dat het weer extreem zal worden, bij de systeembenadering komt de vraag op of ons voortbestaan op het spel staat. Er wordt hier ook gerefereerd aan het boek Zes graden, dat beschrijft wat we nu al meemaken bij een opwarming van één graad (wat intussen steeds meer tot ons doordringt) en vervolgens op een rij zet wat we kunnen verwachten bij verdere opwarming tot twee, drie, vier, vijf en zes graden. Dat wil je eigenlijk niet weten.

Voor we bij artikel vier bekijken waarom we dan toch maar steeds niet doen, eerst nog het derde artikel. Je kunt alle processen ook zien als terugkoppelingen waarmee Gaia – de levende èn de dode natuur tezamen, als doelgericht geheel – de levensomstandigheden op Aarde in stand houdt. De conclusie van dit artikel is dat het vrijwel zeker zeer binnenkort totaal mis gaat. Het klimaat wordt dan ondraaglijk omdat Gaia ineens doorschiet naar een andere ‘stabiele’ stand van misschien vier graden warmer. Gaia houdt zich daarbij niet bezig met het lot van de mens.

Alleen drastisch en onmiddellijk ingrijpen helpt misschien nog. In artikel vier gaat het over de al of niet onneembare hordes die we moeten slechten om het tij te keren. En dat blijken er een heleboel te zijn, van economische, psychologische en zelfs filosofische aard. Die vormen samen ook nog eens een onontwarbare kluwen, waar een onmachtige overheid zich geen raad mee weet, omdat de overheid zelf deel is van het probleem. Daar komt het element ‘zelfmoord’ tevoorschijn, want we gaan het zo niet halen.

Dat komt ook door onze verhouding tot de natuur. Die verhouding en het verschijnsel hoop is het onderwerp van artikel vijf met de titel ‘Weten, doen, hopen – actie en grondhoudingen’. Bij weten wordt ook nog een keer de huidige klimaattoestand bekeken, en legt Latour uit waarom we nergens meer terecht kunnen met onze toekomst. Bij het doen is het zowel heel concreet als een beetje utopisch: deep adaptation en het veranderen van je eigen grondhouding. Daarna volgt het onderwerp hoop, met de twee soorten hoop bij Tolkien. Over hoop komt trouwens een heel nieuwe rubriek met het werk van Jeremy Lent.