Waren we in het ‘gewone’ kapitalisme behalve arbeiders en burgers bovendien consumenten, nu zijn we ook de grondstof geworden voor de productie. Welkom in het nieuwe surveillancekapitalisme. Hierover gaan aflevering 17 tot 21 van het artikel ‘Te laat – de hinder van kolossale barrières’ in de rubriek Ontwrichting.

In aflevering 17 lezen we dat gedragsdata worden verwerkt tot voorspellingsproducten, die vooruitlopen op wat we nu, straks en later zullen doen. Ons gedrag raakt niet alleen bekend maar wordt zelfs vormgegeven. Het doel van het surveillancekapitalisme is nu om onszelf te automatiseren.

Google is de pionier van het surveillancekapitalisme (aflevering 18). Ze hebben de koppositie in alle vrijheid kunnen veroveren. De markt was eerst de verkoop van online advertenties, maar heeft zich uitgebreid naar allerlei andere sectoren offline. Wij betalen er nu voor om ons te laten overheersen.

Wij zijn niet de ‘klanten’ van het surveillancekapitalisme, maar hun grondstof (aflevering 19). De echte klanten zijn de bedrijven die handel drijven op basis van die grondstof. Er is bijna geen ontsnappen aan.

Het surveillancekapitalisme overschaduwt inmiddels het kapitalisme van de 20e eeuw. Zo wordt een nieuw kapitalisme geboren op de puinhopen van het oude (aflevering 20). Het oude kost ons ons klimaat, het nieuwe kost ons onze menselijkheid. We bekijken het echter nog met de bril die bij het oude hoort. Begrippen als monopolie en privacy schieten hier tekort.

Aflevering 21 geeft tenslotte een voorbeeld van hoe egocentrisch en kortzichtig de tycoons van dit nieuwe kapitalisme zijn. Hoeveel ongelijkheid is verantwoord? Rijkdom zou beter uitgebannen worden. Zie daarover ook Moneyland.