Ieder van ons draagt een dubbele geest in zich, het ‘snelle systeem’ en het ‘langzame systeem’; dat is de bevinding van de cognitieve psychologie. De psycholoog/econoom Daniel Kahneman heeft in zijn boek Thinking, fast and slow (2011, Allen Lane; het is ook vertaald)  een heleboel onderzoek samengevat in de beschrijving van deze twee cognitieve systemen.

Je zou kunnen zeggen dat het snelle systeem een soort huis-tuin-en-keuken-denken is op basis van vuistregels, gewoontes, oergevoelens en onze eigenaardigheden. Het zit dicht tegen de ‘oude geest’ van de evolutionaire psychologie aan. Het snelle denken werkt meestal onbewust. Het doet stante pede intuïtieve beoordelingen op basis van ervaringen en emoties uit het verleden.

Het langzame systeem is daarentegen een meer rationele, lineaire, logische en omslachtige vorm van denken. Als het juiste antwoord op een redelijke vraag gevonden moet worden, is de kans daarop veel groter als we het meer bewuste langzame-geest-systeem gebruiken.

In de praktijk is risico een gevoel, niet een getal; het is snel denken. Tot je laten doordringen dat risico in feite de vermenigvuldiging is van kans x gevolg, is dus typisch iets voor het langzame systeem. Wat betreft de klimaatontwrichting hebben we een heleboel langzaam, bedachtzaam leeswerk, waarnemen en denkwerk te verrichten, willen we tot een gevoel van urgentie komen.

De meeste mensen neigen ertoe het langzame, ingewikkelder denkwerk te laten zitten en af te gaan op de eenvoudiger, snelle afweging. Pas als de twee vormen van denken kunnen samenwerken, voorzien ze ons van een bredere kijk op de wereld om ons heen.

Zie eerder bij cognitieve psychologie en verder bij framen. Zie hierover aflevering 15 van het artikel ‘Dit is niet de toekomst die we besteld hebben’ in de rubriek Ethiek.