Ieder van ons heeft een bepaalde kijk op de wereld, een fundamentele kijk die ons op allerlei manieren maakt tot wie we zijn. Om te overleven hebben we nu een nieuwe kijk op de wereld nodig. En om die nieuwe kijk te bedenken en te omarmen moeten we ons buigen over wat hoop is en wat hoop kan zijn. Dat gebeurt in aflevering 30 en volgende van het artikel ‘Weten, doen, hopen – actie en grondhoudingen’ in de rubriek Ontwrichting. Daar wordt het begrip hoop ontleed. Met de juiste soort hoop motiveren we onze ‘agency’, ons handelingsvermogen (zie in het artikel ook de noot).

We leren over hoop bij J.R.R. Tolkien in zijn boek In de ban van de ring (aflevering 31). Om de ring naar de Doemberg te brengen vergt geluk en tovenarij, maar ook emotionele en strategische sluwheid en slimme samenwerking tussen personen en groepen. Het nut ervan voor onze tijd wordt ontleed in aflevering 32.

Het blijkt dat er bij Tolkien sprake is van twee soorten hoop. Je hebt ‘amdir’, een hoop die betrekking heeft op ‘een verwachting van het goede, die, ook al heerst er onzekerheid, steun vindt in wat er bekend is’. En je hebt ‘estel’, een hoop die voortkomt uit vertrouwen of geloof dat het goed zal uitpakken. Wanneer amdir het hoofd buigt als we geen uitweg meer zien, blijft estel fier overeind.

We moeten wat betreft onze toekomst om te beginnen nietsontziend realistisch zijn. We moeten de ware aard van de verschillende crises waar we voor staan onder ogen zien. En dan moeten we onze ‘hoop OP’ een gewenste toekomst (alsof die vanzelf kan komen) omzetten in een ‘hoop OM’ die gewenste toekomst zelf te realiseren. Daar speelt een wisselwerking in mee met onze agency die zowel input als output is. Bij wanhoop kan het een vicieuze cirkel van neergang in gang zetten, bij hoop een opwaartse cirkel van vooruitgang, steeds een stap verder. Deze laatste, goede hoop heeft volgens Homer-Dixon drie componenten: hij is eerlijk, slim (op het sluwe af) en machtig. Zie slotaflevering 34.