Hamming noemt de Sumeriërs als het al duizend jaar leidende cultuurvolk, dat onderworpen wordt aan de nieuwe heersers: Akkad. Zoals bij de landbouw die de nomade verdringt, maakt ook hier Kaïn (Akkad) Abel (Sumerië) een kopje kleiner. (Zie ook schepping.) Dan komen de problemen van de werkelijkheid: “Toen nam de moderne landbouwcultuur op aarde in omvang toe en vormde zij dochterculturen.” En: “Toen HET GEBEURT zag dat de slechtheid van de moderne cultuur groot was op aarde en dat alles wat ze verzonnen alleen maar slecht was, toen speet het HET GEBEURT dat Hij de moderne cultuur op de aarde gemaakt had en het verdroot Hem in zijn hart. En HET GEBEURT zei: Ik zal de moderne cultuur die Ik geschapen heb, in het landbouwgebied uitroeien, de mensen zowel als het vee en het kruipend gedierte en het gevogelte des hemels; want het berouwt Mij, dat ik hen gemaakt heb.” HET GEBEURT wil dus niet de totale mensheid verdelgen, maar alleen de moderne landbouw in het ontgonnen landbouwgebied. Zo interpreteert onze verteller de grote overstroming. Hij concludeert het uit het gebeuren. Hij laat de Protesterende Empirie preken. In het rampgebied dreven niet alleen de lijken van mensen en gebruiksvee, maar ook van de wilde dieren. De verteller vindt dit opvallend, want de wilde dieren hadden geen schuld aan de problemen. Blijkbaar laat HET GEBEURT de goeden – de dieren – met de kwaden lijden. Samengevat ziet Genesis het zo: De techneut ziet de dieren (de hele natuur) alleen als gebruiksvoorwerp, of als schadelijk wild. De mens stelt vast waarvoor ze bestemd zijn; de dieren hebben zelf geen stem. En dan komt er een nieuwe stem die hiertegen protesteert. Maar de heersende cultuur luistert niet. Kaïn blijft agressief en moet steeds voort om nieuwe landbouwgebieden te vinden. Totdat hij zich wil bewegen binnen de ecologische mogelijkheden.

Wij zijn heden ten dage het product van vijf eeuwen culturele herprogrammering. Dit legt Hickel uit in aflevering 8 van het artikel ‘Natuur: kapitalisme/animisme – afkicken/aanwennen’ in de rubriek Ethiek.

Op het niveau van het superorganisme doet culturele evolutie zich veel sneller voor dan genetische evolutie. Zie aflevering 16 en verder door het hele artikel van Nate Hagens ‘Economisch denken voor de toekomst – voorbij het superorganisme’ in de rubriek Economie. Zolang de groei van het bbp ons voornaamste culturele doel is, vergt ontkoppeling de dood van het superorganisme.

In aflevering 2 van het artikel ‘Eindspel: de economie als ecologische ramp en wat er moet veranderen’ in de rubriek Economie gaat het om culturele verhalen. Die doen zich samen met sociale normen voor als werkelijkheid, maar zijn toch producten van de menselijke geest, letterlijk verzonnen, ook al zien we ze als onaantastbare wijsheid.

Culturele behoeften winnen het, als het om onze identiteit gaat, telkens van economische logica. Zie aflevering 24 van het artikel ‘Te laat – de hinder van kolossale barrières’ in de rubriek Ontwrichting gaat over identiteit. Zo bezien is het streven naar waarheidsvinding de vijand van identiteit en kan het worden gebruikt om het geloof in eigen religieuze, culturele en politieke waarden onaantastbaar te verklaren, immuun voor onderzoek, verheven boven rationele. Deze kwestie komt aan de orde in orde in aflevering 26 van het artikel ‘Te laat – de hinder van kolossale barrières’ in de rubriek Ontwrichting.

Een archetype is bij Jung een steeds terugkerend beeld dat de menselijke emoties en het menselijk gedrag vormgeeft, en dat in de hele geschiedenis en onder alle culturen kan worden waargenomen. Jung stelt dat alle machtige historische ideeën zijn terug te voeren op archetypen. Hierover lezen we bij aflevering 3 en volgende in het artikel ‘Het geldmysterie’.

Zie ook twee culturen, of drie over het werk van Snow en Hardin, over de kijk van de ecologie die niet om dingen of taal draait, maar de vraag stelt: ‘En wat dan?’ Lees daarover in aflevering 12 van het artikel ‘Weten, doen, hopen – actie en grondhoudingen’ in de rubriek Ontwrichting.