Het omheinen (enclosure), dat wil zeggen in particulier bezit nemen van wat eerder publiek bezit (gemeengoed) was (dus de privatisering van de commons), komt aan de orde in aflevering 6 van het artikel ‘De verhouding van het kapitalisme tot de natuur’ en in aflevering 14 van het artikel ‘Eindeloze exponentiële groei’ in de rubriek Ontwrichting. Aflevering 16 van het artikel ‘Ingrijpen in systemen’ legt in systeemtermen uit wat de tragedie van de meent voor visstanden inhoudt. Deze tragedie van de meent is de vertaalde titel van het beroemde Science-artikel (162, 1968, p. 1243-1248) ‘The ‘Tragedy of the Commons’ van Garrett Hardin. Dit artikel heeft nogal eens tot verwarring en felle kritiek geleid. Zie Tragedie van de meent bij Wikipedia. Zie ook externalisering. Zie over de privatisering van de commons en het teloorgaan van de meent ook het Paradigmaserieboek De mythe van de groene economie.
Jason Hickel beschrijft in het artikel ‘Natuur: kapitalisme/animisme – afkicken/aanwennen’ in de rubriek Ethiek, hoe adel, kerk en kooplieden samen in een zeer gewelddadige Europabrede afgrendelingscampagne de boeren van hun land verdreven, hen de meenten afnamen en lieten verpauperen. Zo creëerden ze een afhankelijk leger van arbeiders, een proletariaat, waar een race to the bottom heerste.
Wikipedia meldt nog het volgende:
De commons (van het Engelse commons, meent) zijn hulpbronnen die toegankelijk zijn voor alle leden van een groep of samenleving. Dit kunnen natuurlijke hulpbronnen zijn, zoals (schoon) water en (schone) lucht, maar ook bronnen van informatie, kennis en cultuur, zoals teksten en illustraties. De hulpbronnen kunnen weliswaar in privé-eigendom zijn, maar de eigenaar geeft bepaalde vormen van gebruik vrij, zoals een weidegrond voor begrazing door vee. Onderdeel van de commons kunnen natuurlijke hulpbronnen zijn die door groepen (gemeenschappen, gebruikersgroepen) worden beheerd voor individueel en collectief nut.
Het gebruik van commons voor natuurlijke hulpbronnen stamt uit de Europese intellectuele geschiedenis. Het betrof gedeelde landbouwgronden, weilanden en bossen, die over een periode van meerdere eeuwen langzaam maar zeker werden afgegrensd en geclaimd als privé-eigendom voor privégebruik. In het Nederlands waren benamingen als meent en gemene grond hiervoor gebruikelijk.
Er is een subtiel maar belangrijk verschil tussen de commons en het publieke domein. Waar publiek domein verwijst naar een algemeen gedeeld eigendomsrecht én gebruiksrecht (niemand wordt van toegang uitgesloten, niet zelden omdat dit praktisch onuitvoerbaar is, zoals bij lucht), is er bij commons niet noodzakelijk sprake van gedeeld eigenaarschap. Essentieel is het onderscheid tussen eigendomsrechten en gebruiksrechten. De eigenaar van een hulpbron (bijvoorbeeld een landeigenaar of een auteursrechthebbende) kan aan anderen (specifieke personen of iedereen) vormen van gebruiksrecht toestaan. De personen aan wie gebruiksrechten zijn toegekend, worden ‘commoners’ genoemd. In auteursrechtelijk beschermde werken wordt dit verschil duidelijk aan de terminologie “sommige rechten voorbehouden” (commons) versus “geen rechten voorbehouden” (publiek domein), terwijl “alle rechten voorbehouden” wordt gebruikt wanneer de eigenaar (rechthebbende) geen gebruiksrechten heeft vrijgegeven.
Bron: Wikipedia
